Devlet Yönetimi

Türk devletlerinin başında Han, Hakan, Kağan, Şanyü, Tan - hu, İlteber ve idikut gibi isimlerle anılan kişi bulunurdu.

Türk hükümdarlarının başlıca görevleri:

• Halkını düşmanlardan korumak, huzur ve refahı sağlamak
• Halkına eşit davranmak adaletli olmak
• Orduyu komuta etmek
• Açları doyurmak, çıplakları giydirmek

Hükümdarlık sembolleri:

• Otağı (hükümdar çadırı) Örgün (taht)
• Tuğ (sancak)
• Davul (Növbet)
• Yay

Türk devlet yapısının temelinde kut inancı bulunmaktadır.

Kut:Tanrının kişiye devleti ve milleti yönetme yetkisini vermesine denir.

Kut babadan oğla geçer yani kana bağlıdır. Kut'a sahip olan herkes devleti ve milleti yönetme hakkına da sahip olur. Bu durum bütün bir sülalenin erkek çocuklarını kapsamaktadır.

Kuta sahip olan herkesin devleti yönetme hakkına sahip olması Türk devletlerinde taht kavgalarının yaşanmasına, devletin kısa süre içinde ikiye parçalanmasına ve kısa zamanda yıkılmasına neden olmuştur. Merkezi otorite bu sebepten zayıftır.

Türk hükümdarlarının eşlerine Hatun (Katun) denilirdi. Hatun Kurultay toplantılarına ve elçi kabullerinde bulunurdu. Türk devletleri siyasi olarak boylar federasyonu özelliği taşımaktadır. Güçlü olan boy diğer boyları hâkimiyetine alarak devleti kurar, diğer boy beyleri ise devlet yönetiminde hükümdara yardımcı olurdu.

Devlet içinde hükümdardan sonra en yetkili kurum Kurultay, Kengeş veya Toy adı verilen meclistir. Kurultay boy beylerinden oluşmakla beraber, danışma meclisi özelliğine sahiptir. Hükümdarın yetkilerini kısıtlayamazdı.

Türk hükümdarlarının yetkisi sınırsız değildir. Hükümdarda dâhil herkes Türk töresine uymak zorundadır.

Meclis sadece hükümdar seçimi, savaş ve barış gibi önemli kararları vermek için toplanırdı.

Kurultay üyelerine Toygun denirdi. Kurultay üyeleri şunlardır: Hakan (Hükümdar), Aygucı (Vezir), Hatun (Hakanın eşi), Hanedan üyeleri, Boy beyleri ve Ordu komutanları.

Ülke yönetiminde bulunan diğer görevliler şunlardır:

• Tigin: Hakanın oğlu
• Şad: Doğuda görev yapan, Hakanın büyük oğlu
• Yabgu: Batıda görev alan genellikle Hakanın kardeşi
• Aygucı: Vezir (Başbakan)
• Buyruk: Bakan
• Tamgacı (Bitikçi): Dış işleri ve  yazışmadan sorumlu
• Tarkan: Askeri yönetici
• Apa: Sivil yönetici
• Tudun (Vali): Vergi toplayan
• Ağılı: Hazine görevlisi
• Subaşı: Ordu komutanı

Veraset: Türklerde belirlenmiş bir veraset sistemi yoktur. Kut inancı gereği devlet hükümdar ve ailesinin ortak malı sayılmıştır.

Töre: İslam öncesi orta Asya Türklerinde toplum içinde uygulanan sözlü hukuk kurallarına denir.

Türk devletlerinde ikili ve üçlü devlet yönetim şekli görülmektedir. İkili devlet yönetim şeklinde devlet iki idare merkezine ayrılır. Doğu topraklarını hükümdar, batı topraklarını ise hükümdarın kardeşi veya kuta sahip bir kişi idare ederdi. Üçlü idare şeklinde ise; doğu ve batı topraklarını şehzadeler idare ederken, ortada hükümdar görev yapardı. Ancak hem ikili hem de üçlü yönetim şeklinde şehzadeler iç işlerde serbest dış işlerde merkeze bağlı hareket ederlerdi.

İkili veya üçlü devlet yönetim şeklini ilk defa uygulayan Asya Hun Devleti hükümdarı Mete'dir. Bu sistemin uygulanmasındaki temel neden devlet yönetimini kolaylaştırmaktır.